Փաշինյան-Ալիև բրուսելյան հանդիպումից 10 օր անց՝ անցնող չորեքշաբթի, Եվրոպական խորհրդի նախագահի անունից տարածված հայտարարության միակ հասցեատերը Ադրբեջանն է` վստահ են քաղաքագետները: Ոչ այնքան ծավալուն, բայց հստակ շեշտադրումներ ունեցող տեքստում Ստեփան Գրիգորյանն առանձնացնում է այն տողը, որում Միշելն ընդգծել է՝ բոլոր հիմնարար խնդիրները, որ հանգեցրել են Լեռնային Ղարաբաղի առաջին պատերազմին, ինչպես նաև 2020-ի ռազմական գործողությունների վերսկսմանը, պետք է հասցեագրվեն բոլոր շահառուների կողմից: Ձևակերպումը պատահական չէ՝ բացատրում է քաղաքագետը. շահառու ասելով եվրոպացի պաշտոնյան նկատի չունի միայն Հայաստանին ու Ադրբեջանին:
Ստեփան Գրիգորյան (քաղաքագետ) - Այստեղ գրված է և՛ Լեռնային Ղարաղաբի, և՛ Ադրբեջանի, և՛ Հայաստանի: Դա կոչվում է «ակնարկ անել». տե՛ս, Ադրբեջա՛ն, եթե կոնստրուկտիվ չես լինի, մենք էդ փակագիծը կբացենք: Ինչու գրեցին շահառու, գրեին Հայաստան ու Ադրբեջան: Ոչ, շահառուներ, որ Ադրբեջանը հասկանա, որ նաև Լեռնային Ղարաբաղի իրավունքը տանող, Լեռնային Ղարաբաղի իշխանության ներկայացուցիչը կլինի: Հասկանում եք՝ դիվանագիտական լեզուն շատ կարևոր է, Ալիևը որոշեց, որ ինքն է թելադրում՝ ինչ ասի ԵՄ-ն, Շառլ Միշելը պատասխանը տվեց:
Բաքվին ուղղված Եվրամիության այս պատասխանը հաջորդեց Ալիևի հայտարարություններին: Ադրբեջանի նախագահը, խոսելով եռակողմ հանդիպման մասին, մոտ 10 օր առաջ կրկին հայտարարել էր, թե Հայաստանը համաձայնել է հարաբերությունների կարգավորման իրենց օրակարգին, որտեղ Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին ոչ մի խոսք չկա։ Նա հղում էր արել Միշելի մայիսի 23-ի հայտարարությանը, որում, խոսելով բնակչության իրավունքների ու անվտանգության մասին, ԵՄ խորհրդի նախագահն օգտագործել էր «Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչություն» ձևակերպումը: Այդ նախադասությունը, ի դեպ, տարընկալում էր առաջացրել նաև Հայաստանում: Ու միգուցե դա է պատճառը, որ վերջին հայտարարությունում արդեն Միշելն իր խոսնակի միջոցով հարկ է համարել պարզաբանել ասվածը:
Բարենդ Լեյց (Եվրամիության խորհրդի նախագահի խոսնակ) - Ինչպես հակամարտության ցանկացած ժառանգության դեպքում, տերմինաբանությունն այս համատեքստում հատկապես զգայուն է: Մայիսի 22-ին կայացած ղեկավարների հանդիպման արդյունքների վերաբերյալ Շառլ Միշելի հայտարարությունը ոչ մի դեպքում չպետք է մեկնաբանվի որպես քննարկումների նախապես կանխորոշված արդյունքի նախընտրություն: Ի վերջո, ամենակարևորն այն է, որ բոլոր խնդիրները համակողմանիորեն հասցեագրվեն. դա ներառում է ամբողջ բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը:
Սա սառը ցնցուղ է Ադրբեջանի համար՝ ասում է քաղաքագետը. միջնորդի դեր ստանձնած Եվրոպան հստակ մեսիջ է տալիս, որ ղարաբաղյան կոնֆլիկտը, չնայած Բաքվի պնդումներին, լուծված չէ: Գրիգորյանը վստահ է՝ թեման օրակարգում է, իսկ դետալների մեջ կխորանան, ըստ անհրաժեշտության, հավանաբար Մինսկի խմբի ձևաչափում:
Ռուբեն Մեհրաբյանն էլ է առանցքային համարում Եվրոպական միության խորհրդի նախագահի հենց այս ընդգծումը:
Ռուբեն Մեհրաբյան (քաղաքագետ) - Եթե խնդիրը լուծված չէ, ու բանակցային պրոցեսը շարունակվում է՝ վերջնական լուծման համար, այս փաստաթղթերը, այս հայտարարությունը սահմանում են խաղի կանոններ, թե ինչ չի կարելի անել. նաև նշվում է, որ վերջնարդյունքը կանխորոշված չէ:
Փորձագետները պատահական չեն համարում, որ այս վերջին հայտարարությունում Միշելն անդրադառնում է նաև ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման թեմային: Իր ելույթում Ալիևը պնդել էր, թե իրենք են թելադրում օրակարգը, ու չնայած Հայաստանի հակազդեցությանը՝ մոտ են այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» բացմանը: Եվրամիության խորհրդի նախագահը, սակայն, հերթական անգամ պարզաբանել է փակ դռների հետևում քննարկման մանրամասները՝ շեշտելով՝ կողմերը հաստատել են, որ ապագա տրանսպորտային ենթակառուցվածքների հետ կապված արտատարածքային պահանջներ չկան՝ հակառակի մասին շահարկումները ցավալի որակելով:
Այն, որ Բաքուն բանակցություններին չհամապատասխանող հայտարարություններ է անում, հաստատեց նաև անվտանգության խորհրդի քարտուղարը՝ հինգշաբթի Կառավարությունում վստահեցնելով՝ Երևանը դրանք անարձագանք չի թողնում:
Արմեն Գրիգորյան (ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար) - Բնականաբար, հենց մայիսի 22-ի հանդիպումից հետո մենք շարունակական աշխատել ենք Բրյուսելի հետ, և բոլոր այն հայտարարությունները, որոնք հնչում են և չեն համապատասխանում այն օրակարգին, որը քննարկվել է Բրյուսելում, մենք մեր գործընկերների հետ այդ հարցի և հարցերի վերաբերյալ քննարկումներ ենք ունենում և բարձրացնում ենք այս հարցերը:
ՍԱՀՄԱՆԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ՝ ՕՐԱԿԱՐԳՈՒՄ
Բայց միայն Ալիևի պնդումները չեն, որ պատճառ դարձան Շառլ Միշելի արտահերթ հայտարարության: Դրանից երեք օր առաջ էլ սահմանի հարավարևելյան հատվածում ադրբեջանական զինված ուժերը խախտեցին հրադադարը, որի հետևանքով նախ ծանր վիրավորվեց, ապա մեկ օր անց մահացավ շարքային Դավիթ Վարդանյանը: Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի գնահատմամբ՝ սահմանային ցանկացած լարում բացասաբար է ազդում բանակցությունների վրա: Եվ ըստ Գրիգորյանի՝ հենց սահմանին կայունություն ունենալու համար էր Երևանն առաջարկել սահմանազատման գործընթաց սկսելուց առաջ հայելային տարբերակով հետ քաշել զորքերը:
Արմեն Գրիգորյան - Սահմանային անվտանգությունը շարունակում է մնալ օրակարգում, մենք կքննարկենք և հույս ունենք` լուծումներ կգտնենք, որպեսզի սահմանին լարումներ չլինեն:
Հայտարարությունում Շառլ Միշելը ողջունել էր նաև մայիսի 24-ին կայացած երկու երկրների սահմանային հանձնաժողովների պատմական առաջին հանդիպումն ու գործընթացի շարունակական լինելու համար ընդգծել սահմանի երկայնքով կայունության և անվտանգության ապահովման բացառիկ կարևորությունը: Մինչդեռ Սյունիքի միջադեպից հետո այդպես էլ չկայացավ, ըստ նախնականի, անցնող շաբաթ Մոսկվայում նախատեսված փոխվարչապետներ Գրիգորյանի և Մուստաֆաևի գլխավորած հանձնաժողովների երկրորդ հանդիպումը:
ԱԽ քարտուղարի խոսքով՝ հստակ օր որոշվելու դեպքում այդ մասին կհայտարարվի: Ու չնայած առկա իրավիճակին՝ բանակցությունները պետք է շարունակել՝ նշում են փորձագետները՝ դրական գնահատելով Երևանի որդեգրած քաղաքականությունն ու միջնորդի ոչ ուղիղ, բայց հասցեական հայտարարությունը:
Ռուբեն Մեհրաբյան - Բանակցային գործընթացը շարունակվում է, ձեռք է բերում անբեկանելի խաղի կանոններ, հայկական դիվանագիտության առաջնային խնդիրն է նման դեպքերի համար մոբլիզացնել ճնշումն Ադրբեջանի վրա
Ստեփան Գրիգորյան - Մենք էսօր անվտանգային վակուումի մեջ ենք պատերազմից հետո, բարդ է իրավիճակը, դրա համար մի քիչ համբերատար պետք է լինել: Հիմա հեշտ է ասել` վերջ, դուրս գալ, բնականաբար, Ադրբեջանը կսկսի լուծել ուժով:
Սահմանին՝ կայունության, բնակչությանն էլ խաղաղության նախապատրաստելու հարցում նաև հանրային հռետորաբանությունն է կարևորել ԵՄ խորհրդի նախագահը: Իսկ քննարկված բոլոր հարցերի կատարման ընթացքին ԵՄ-ն միայն հեռվից չի հետևում, ըստ հայտարարության՝ առաջիկա օրերին տարածաշրջան կայցելի Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը։
