Արտաքին քաղաքականության գերմանական խորհրդում «Անվտանգությունը և կայունությունը Հարավային Կովկասում. Հայաստանի հեռանկարը» քննարկմանը Հայաստանի վարչապետը ընդգծեց, որ աշխարհում տեղի ունեցող, նրա ձևակերպմամբ՝ աշխարհաքաղաքական տեկտոնական տեղաշարժերը, խորացող աշխարհաքաղաքական անկայունությունը, լարվածությունն ու անկանխատեսելիությունը թուլացնում են միջազգային անվտանգային համակարգը՝ մեծ մարտահրավերներ ստեղծելով հատկապես Հայաստանի համար։
Նիկոլ Փաշինյան (ՀՀ վարչապետ) - Մենք ականատես եղանք այսօրվա մարտահրավերների առաջին ծիլերին և մեր տարածաշրջանում եվրոպական անվտանգային ճարտարապետության փլուզմանը դեռևս 2020-ին, երբ Ադրբեջանը պատերազմ սանձազերծեց Լեռնային Ղարաբաղի դեմ։ 2020-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո Ադրբեջանը ոչ միայն չհրաժարվեց իր ռազմատենչ և սպառնալիքների քաղաքականությունից, այլև նոր ագրեսիա իրականացրեց՝ այս անգամ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների դեմ:
Վարչապետը նշեց, որ 2022-ի սեպտեմբերին Ադրբեջանը լայնածավալ ռազմական հարձակում սկսեց՝ թիրախավորելով Հայաստանի ռազմական և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները՝ օգտագործելով ծանր հրետանի, հրթիռային համակարգեր և անօդաչու սարքեր։ Հայկական կողմն ունեցավ 225 զոհ, օկուպացվեց Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների ավելի քան 150 քառակուսի կիլոմետրը։
Նիկոլ Փաշինյան - Անհնար է անտեսել գերեվարված կամ արդեն մահացած հայ զինծառայողների խոշտանգումների բազմաթիվ դեպքերը, անդամահատման փաստերը և ադրբեջանական զինուժի այլ վայրագությունները։ Տարածված սարսափելի տեսանյութերը, որտեղ Ադրբեջանցի զինվորականները «Իսլամական պետության» ոճով ռազմական հանցագործություններ են գործում՝ մահապատժի ենթարկելով հայ ռազմագերիներին, պետք է ճանաչվեն և հասցեագրվեն միջազգային հանրության կողմից։
Վարչապետ Փաշինյանի խոսքով՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին ԵՄ դիտորդների տեղակայումը վճռորոշ դեր կխաղա տեղում անվտանգության և տարածաշրջանում կայունության ապահովման գործում:
ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՆՊԱՏԱԿՆ Է ԷԹՆԻԿ ԶՏՈՒՄ ԻՐԱԿԱՆԱՑՆԵԼ ԼՂ-ՈՒՄ. ՎԱՐՉԱՊԵՏ
Նա անդրադարձավ նաև Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակմանը, որը հանգեցրել է հումանիտար աղետի։
Նիկոլ Փաշինյան - Սննդի և այլ կարևոր ապրանքատեսակների խիստ սակավության պատճառով Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները ստիպված եղան հուսահատ միջոցներ ձեռնարկել՝ պարենային կտրոններ թողարկել, որոշակի սննդատեսակներ բաժանել ըստ օրաբաժնի։ Բնակչությանը հասանելի է միայն անկանոն էլեկտրամատակարարում տեղական էլեկտրաէներգիա արտադրողներից։ Փակվել են համալսարանները, դպրոցներն ու մանկապարտեզները, ինչի պատճառով ավելի քան 30 հազար ուսանող և երեխաներ զրկվել են կրթության իրավունքից։
Վարչապետը հայտարարեց, որ Հայաստանը ջանքեր է գործադրում Լեռնային Ղարաբաղ և Լաչինի միջանցք ՄԱԿ-ի և ԵԱՀԿ փաստահավաք առաքելություն ուղարկելու համար։ Վարչապետը փորձագիտական համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը հիշեցրեց ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի փետրվարի 22-ի որոշման մասին, որը պարտավորեցնում է Ադրբեջանին վերացնել Լաչինի միջանցքի շրջափակումը, սակայն Ադրբեջանը մինչ այժմ չի կատարել դատարանի պահանջը:
Նիկոլ Փաշինյան - Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի աճող ագրեսիվությունը հստակեցնում է Ադրբեջանի մտադրությունները՝ իրականացնել հայերի էթնիկ զտումներ։ Վերջերս Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը հայտարարեց, որ Լաչինի միջանցքը բաց է այն հայերի համար, ովքեր ցանկանում են լքել Ղարաբաղը։ Դա նշանակում է, որ Լաչինի միջանցքը փակ է այն հայերի համար, ովքեր ապրում են Լեռնային Ղարաբաղում։
ՀԱՅ-ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿՑԱՅԻՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է
Չնայած դրան, Հայաստանի կառավարությունը, ըստ Նիկոլ Փաշինյանի, վճռական քայլեր է ձեռնարկում Հարավային Կովկասում խաղաղության և կայունության նոր դարաշրջան բացելու ուղղությամբ և, ըստ վարչապետի, կառուցողականորեն ներգրավված է Հայաստան-Ադրբեջան բանակցություններում։
Նիկոլ Փաշինյան - Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային գործընթացն ընթանում է երեք հիմնական ուղղություններով. համաձայնագիր Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման մասին, տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների և տնտեսական կապերի ապաշրջափակում և սահմանագծում և անվտանգություն:
Հայաստանը համաձայնել է տարանջատել ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորումը հայ-ադրբեջանական գործընթացից՝ այն տրամաբանությամբ, որ Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև կձևավորվի քննարկումների միջազգային մեխանիզմ։ Հայաստանի համար կարևոր նշանակություն ունի Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգության և իրավունքների խնդիրների լուծմանն ուղղված երաշխիքային մեխանիզմի ստեղծումը, որը կունենա միջազգային տեսանելիություն և ներգրավվածություն:
ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅԱՆ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՒՄԸ
Նիկոլ Փաշինյանը նաև հայտարարեց, որ Հայաստանը պատրաստ է կարգավորել Թուրքիայի հետ հարաբերությունները՝ հույս հայտնելով, որ ամբողջությամբ կբացվի ընդհանուր սահմանը, որը 90-ականներին Թուրքիան միակողմանիորեն փակել է: Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների հաստատման հիմնական խոչընդոտը, ըստ վարչապետի, Ադրբեջանի դիրքորոշումն է, որը մշտապես հորդորում է Թուրքիային չհաստատել հարաբերություններ Հայաստանի հետ։
Նիկոլ Փաշինյան - Մեր հումանիտար օգնությունը հասավ Թուրքիա սահմանի միջոցով։ Իհարկե, մեր արձագանքը և դիրքորոշումն ամբողջությամբ հիմնված էին հումանիտար մոտեցման վրա։ Բայց եթե Թուրքիա հումանիտար օգնություն ուղարկելու որոշումն ունենա նաև որոշակի քաղաքական հետևանքներ, մենք դրա համար ուրախ կլինենք:
ՀՀ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՈՒՂԻՆ ԱՆՇՐՋԵԼԻ Է. ՎԱՐՉԱՊԵՏ
ԵՄ-ի հետ գործակցության հիմքը վարչապետը համարում է ժողովրդավարությունը։ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով՝ 2018-ի հեղափոխությունը, 2021-ի արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները ապացուցեցին, որ Հայաստանի ժողովրդավարական զարգացման ուղին անշրջելի է։
Նիկոլ Փաշինյան - 2021-ի խորհրդարանական ընտրությունները բացառիկ էին. սա առաջին դեպքն էր, երբ ընտրությունները Հայաստանում ծառայեցին որպես քաղաքական ճգնաժամից դուրս գալու գործիք։ Սովորաբար ընտրությունները մեր երկրում քաղաքական ճգնաժամ էին առաջացնում, դա այդպես էր 1994-ից մինչև 2018 թվականը:
Բայց 2018-ի ժողովրդավարական հեղափոխությունից հետո այս էջը փակված է, իսկ Հայաստանը հիմա միջազգայնորեն ճանաչված ժողովրդավարական երկիր է։ Այնուամենայնիվ, անվտանգային վերջին մարտահրավերները լուրջ հարցադրումներ են առաջացնում՝ արդյոք ժողովրդավարությունը կարո՞ղ է անվտանգություն ապահովել:
Արդյոք հայկական ժողովրդավարությունը ունա՞կ է ապահովել անվտանգություն. սա հարց է, որն իրավացիորեն հուզում է այսօր հայ հասարակությանը, և խնդիր, որը պետք է հասցեագրվի մեր կառավարության կողմից։
ԱԴՐԲԵՋԱՆԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒՄ Է ԽԱԽՏԵԼ ՍՏԱՆՁՆԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Անդրադառնալով Լաչինի միջանցքի վերաբերյալ Ադրբեջանի ներկայացուցչի հարցին` վարչապետը հիշեցրեց, որ Հաագայի դատարանը մերժել է Ադրբեջանի պահանջը Հայաստանի դեմ զուգահեռ հայցում Հայաստանի կողմից ենթադրյալ ականապատման հարցով։ Արդարադատության միջազգային դատարանը մերժել է նաև Ադրբեջանի պնդումներն այն մասին, որ Հայաստանը կամ Լեռնային Ղարաբաղն օգտագործում են Լաչինի միջանցքը ռազմական նպատակների համար։
Նիկոլ Փաշինյան - Ինչ վերաբերում է երկկողմանիորեն տարածքային ամբողջության ճանաչման հարցին, ապա դա արդեն համաձայնեցված է։ Պրահայում քառակողմ հանդիպման արդյունքներով կա կետ, ըստ որի` Ադրբեջանն ու Հայաստանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը և համաձայնել են, որ դելիմիտացիայի գործընթացը պետք է հիմնված լինի Ալմա Աթայի 1991 թվականի հռչակագրի վրա։ Բայց դրանից 10 օր անց Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը հայտարարեց, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև դելիմիտացիայի գործընթացը պետք է հիմնված լինի պատմական քարտեզների վրա։ Ի՞նչ է նշանակում պատմական քարտեզներ, երբ մենք արդեն համաձայնության ենք եկել։ Ավելին, վերջերս Ադրբեջանի նախագահը ներկայացրեց մի նոր նախաձեռնություն, որը կոչվում է «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Գիտեք դա ի՞նչ է նշանակում։ Դա նշանակում է, որ Հայաստանը չունի ինքնիշխան տարածք, Հայաստանի ամբողջ տարածքն, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջան» է՝ զուգահեռ ասելով, թե մենք ուզում ենք խաղաղություն և այլն, և այլն։ Սա շատ տարօրինակ իրավիճակ է։ Սա է մեր հարաբերությունների հիմնական խնդիրը։
Խախտելով Ժնևի կոնվենցիան՝ Ադրբեջանը առնվազն 33 հայ ռազմագերու դատապարտել է տարբեր ժամկետներով ազատազրկման՝ միանգամայն մտացածին մեղադրանքներով և մերժում է նրանց հայրենիք վերադարձնել՝ խախտելով նաև գերիների վերադարձի մասին նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթը:
Նիկոլ Փաշինյան - Ունենք քաղաքացիական անձ, ով գերի է։ Նա բարեգործական կազմակերպության ներկայացուցիչ էր, ում ադրբեջանցիները բռնել են Լաչինի միջանցքում, և նա դատապարտվել է 25 տարվա ազատազրկման։ Գիտեք ինչո՞ւ։ Դրանից երեք օր առաջ նա Ֆեյսբուքով ուղիղ հեռարձակմամբ ասել էր մի բան, ինչն Ադրբեջանի նախագահին դուր չէր եկել։ Ու հիմա, համաձայն ադրբեջանական դատարանի որոշման, նա հանդիսանում է «լրտես, ահաբեկիչ, մարդասպան»։
Անդրադառնալով ադրբեջանցի մեկ այլ ներկայացուցչի հարցին` Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ դեռևս 2018-ին մամուլի ասուլիսի ժամանակ դիմել է Հայաստանում և Ադրբեջանում սոցիալական մեդիայի օգտատերերին՝ խնդրելով չօգտագործել այդ հարթակն ատելության խոսքի, ագրեսիվ, վիրավորական հռետորաբանության համար, այլ փորձել խոսել իրար հետ, հասկանալ միմյանց դիրքորոշումները:
Նիկոլ Փաշինյան - Ցավոք, իմ նախաձեռնությունը ձախողվեց։ Մենք պետք է կենտրոնանանք դրական ապագայի վրա, մեր ընդհանուր տարածաշրջանի ապագայի վրա։ Գուցե Հայաստանն էլ ավելի է հետաքրքրված տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացման հարցում, և դա է պատճառը, որ Ադրբեջանը փորձում է, այսպես ասած, վաճառել դա հնարավորինս թանկ։ Մենք պետք է կենտրոնանանք խաղաղության ու համագործակցության դրական հնարավորությունների վրա։ Խաղաղության օրակարգն իմ պարտականությունն է, և ես կցանկանայի ադրբեջանական հանրությունից ևս ստանալ որոշ աջակցություն։
Միջազգային հանրությունից Հայաստանի ղեկավարի ակնկալիքն է՝ հստակ ցույց տալ, որ որևէ սադրանք կստանա միջազգային հանրության կոպիտ արձագանքը։
Նիկոլ Փաշինյան - Մեր քաղաքական թիմը, խորհրդարանակաtն մեծամասնությունն իր պատասխանատվության տակ է վերցրել խաղաղության օրակարգը, և հիմա մենք խաղաղության օրակարգի համար մանդատ ունենք։ Մենք կենտրոնացած ենք այդ մանդատի իրականացման վրա։ Եվ մենք միջազգային հանրության, մեր տարածաշրջանի ազգերի աջակցության կարիքն ունենք։
Հայաստանի վարչապետը հիշեցրեց ավելի վաղ արած իր հայտարարությունը, որ վճռական է Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր ստորագրել, բայց դա չպետք է Հայաստանի համար կապիտուլյացիայի նմանվող փաստաթուղթ լինի, այլ լինի տարածաշրջանի համար հարատև խաղաղության փաստաթուղթ: Վարչապետ Փաշինյանը վերահաստատեց՝ խաղաղության, կայունության, տարածաշրջանային և միջազգային համագործակցության համար պատրաստ է կրել այդ պատասխանատվությունը: