OCCRP հետաքննական նախագիծը սկանդալային բացահայտում է արել իսրայելական Պեգասուս լրտեսական ծրագրից օգտվողների մասին: Նշվում է տասը երկրի անուն, դրանց թվում՝ Ադրբեջանը: Բաքուն օգտագործել է իսրայելական Պեգասուս լրտեսական ծրագիրը՝ լրագրողներին, իրավապաշտպաններին և ընդդիմադիրներին հետևելու համար: Հետապնդվող լրագրող Արզու Գեյբուլաևան ընդգծում է, որ սա աննախադեպ չէ Ադրբեջանում: Դեռ 2009-ին Ազերսելլին պատկանող, այսպես կոչված, «սև արկղեր» էին տեղադրվել հեռախոսների մեջ՝ պարզելու, թե ովքեր էին համարձակվել «Եվրատեսիլ» երգի մրցույթի ընթացքում քվեարկել հայ մասնակցի օգտին: Բաքվում Պեգասուսի զոհեր են դարձել նաև հետաքննող լրագրողներ Խադիջա Իսմայիլովան և Ֆաթիմա Մովլամլին:
Դեռևս պատանեկության տարիքում Ֆաթիմա Մովլամլին դարձավ ռեժիմի աղմկոտ քննադատը՝ համարձակ և հնարամիտ բողոքի ակցիաների շնորհիվ ձեռք բերելով բազմաթիվ հետևորդներ սոցիալական ցանցերում: 2019 թվականի ապրիլին, երբ նա ընդամենը 18 տարեկան էր, Մովլամլիի նկատմամբ հետապնդումների շրջանակում հրապարակվեցին նրա անձնական բնույթի լուսանկարներն ու մի տեսանյութ, և նրա դեմ ուղղորդված արշավ սկսվեց: Լուսանկարների հրապարակումից ընդամենը մեկ ամիս առաջ նա հայտնվել էր Պեգասուսի թիրախում:
Բայց դա ամենը չէ. այս ծրագրից օգտվել է ավելի քան տասը երկիր՝ գաղտնալսելով անգամ պետությունների ղեկավարներին: Պեգասուսի, այսպես կոչված, շահառուներն են Հունգարիան, Ղազախստանը, Հնդկաստանը, Իսրայելը, Բահրեյնը, Մեքսիկան, Մարոկկոն, Ռուանդան, Սաուդյան Արաբիան և ԱՄԷ-ն: Ծրագիրը թույլ է տալիս տեսնել հաղորդագրությունները, լսել զանգերը, հետևել հեռախոսի բովանդակությանը, GPS տվյալներին: Ծրագրի թիրախ է դարձել 180 լրագրող ամբողջ աշխարհից: «Լուրերի» հետ զրույցում զեկույցի հեղինակ Միրանդա Պատրուչիչն ամբողջ աշխարհի իր գործընկերներին խորհուրդ է տալիս զգուշանալ այսպիսի բացահայտումներից:
Միրանդա Պատրուչիչ. OCCRP-ի զեկույցի համահեղինակ, հետաքննող լրագրող - Մի քանի ամիս ենք ծախսել այս հետաքննության վրա, չափազանց զգույշ ենք եղել և դեռ սպառնալիքներ չենք ստացել: Գիտեինք, որ սա շատ վտանգավոր թեմա է: Որպես լրագրող՝ դուք պետք է զգուշանաք, աշխատելու ընթացքում էլ գիտեինք, որ ցանկացած մարդ կարող է հայտնվել թիրախում, մեզ համար պարզ էր, թե ինչ համակարգ է Պեգասուսը: Պետք է համոզված լինեինք, որ մեր հետաքննությամբ լրագրողների համար հավելյալ վտանգ չենք ստեղծում: Գործակցել ենք 17 ընկերության հետ, այդ թվում՝ Washington Post, Guardian, Le Mondе, Zeitung:
Պեգասուս ծրագրում մուտքագրված է 50.000 հեռախոսահամար աշխարհի 50 երկրից: Ցանկում ադրբեջանական համարները 245-ն են, որոնցից մոտ հիսունը պատկանում է լրագրողներին, խմբագիրներին ու լրատվամիջոցների ղեկավարներին՝ Մեյդան ԹիՎի, Ազադլիք, Մուսավաթ թերթ: Վոթսափ հավելվածը նույնպես մեղադրում է Պեգասուսին այս հարձակումների համար:
Ժակ Մոնին, Ֆրանսիական ռադիոյի հետաքննական բաժնի տնօրեն - Պեգասուսը կարող է տեսնել քո նկարները, նամակները , նույնիսկ գաղտնագրված հաղորդագրությունները: Կարծում եք, որ եթե օգտվում եք Սիգնալից ու Վոթսափից, այլևս խոցելի չե՞ք: Այս ծրագիրը տեսնում է ամենը, ինչ դուք եք տեսնում ձեր հեռախոսի էկրանին:
OCCRP-ին, սակայն, ապացույցներ չունի, որ ծրագրերն օգտագործել են նշված երկրների կառավարությունները: Պեգասուսն ընդհանրապես հերքում է մեղադրանքները: Այս բացահայտումն արժանացել է Եվրամիության ուշադրությանը:
Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյեն, Եվրահանձանժողովի նախագահ - Ինչ որ կարդացել ենք մինչև հիմա, դեռ պետք է ստուգել, բայց եթե իսկապես այդպես է, շատ անընդունելի արարք է: Եվ դա դեմ է ԵՄ-ում մեր բոլոր կանոններին, որ վերաբերում են մամուլի ազատությանը: Ազատ մամուլը Եվրամիության հիմնաքարային արժեքներից մեկն է:
Պեգասուս ծրագիրն ստեղծվել էր ահաբեկչության և ծայրահեղականության դեմ պայքարի համար: Այս նախագիծն անհանգստացնող ճշմարտություն վերհանեց. աշխարհում, որտեղ սմարթֆոններն ամենուր են, կառավարությունները գտել են պարզ, կոմերցիոն լուծում, որը թույլ է տալիս նրանց լրտեսել ում որ ցանկանան և որտեղ ցանկանան՝արձանագրում է OCCRP հետաքննական նախագիծը:
