Haaretz պարբերականի հետաքննությունը, որը հիմնված է հասանելի ավիացիոն տվյալների վրա, ցույց է տալիս, որ վերջին յոթ տարվա ընթացքում ադրբեջանական Silk Way Airlines ավիաընկերության 92 բեռնատար օդանավեր վայրէջք են կատարել Իսրայելի օդանավակայանում գտնվող «Օվդա» ավիաբազայում:
«Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում Իսրայելը ռազմավարական դաշինք է ունեցել Ադրբեջանի հետ: Իսրայելը միլիարդավոր դոլարների զենք է վաճառում շիա մեծամասնություն ունեցող երկրին, իսկ դրա դիմաց Ադրբեջանը, ըստ աղբյուրների, նավթ է մատակարարում Իսրայելին և ապահովում է նրա հասանելիությունը դեպի Իրան»,- նշում է աղբյուրը։
Ըստ արտասահմանյան ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունների՝ Ադրբեջանը թույլ է տվել «Մոսադին» իր տարածքում ստեղծել ստորաբաժանում՝ Ադրբեջանի հարավային հարևան Իրանում տեղի ունեցող իրադարձություններին հետևելու համար, և նույնիսկ օդանավակայան է պատրաստել, որը նախատեսված է օգնելու Իսրայելին, եթե որոշի հարձակվել իրանական միջուկային օբյեկտների վրա: Երկու տարվա վաղեմության հաղորդագրություններում ասվում է, որ «Մոսադի» գործակալները, որոնք գողացել էին իրանական միջուկային արխիվը, մաքսանենգությամբ այն Իսրայել են տեղափոխել Ադրբեջանի տարածքով։ Ըստ Ադրբեջանից ստացված պաշտոնական հաղորդագրությունների՝ Իսրայելը տարիներ շարունակ Բաքվին վաճառել է սպառազինության ամենաառաջատար համակարգեր, այդ թվում՝ բալիստիկ հրթիռներ, հակաօդային պաշտպանության և ռադիոէլեկտրոնային պայքարի համակարգեր, կամիկաձե անօդաչու թռչող սարքեր և այլ։
Silk Way-ն Ասիայի ամենամեծ բեռնատար ավիաընկերություններից մեկն է, և ըստ պաշտոնական փաստաթղթերի, այն ծառայում է որպես ենթակապալառու աշխարհի տարբեր պաշտպանության նախարարությունների համար: Ընկերությունը շաբաթական երեք չվերթ է իրականացնում Բաքվի և «Բեն Գուրիոն» միջազգային օդանավակայանի միջև Boeing 747 բեռնատար ինքնաթիռներով, իսկ անցյալ տարի «Բեն Գուրիոնում» փոխադրումների ծավալով երրորդ խոշորագույն օտարերկրյա բեռնափոխադրողն էր:
Ըստ առաջին անգամ ներկայացված տվյալների, ընկերության IL-76 ինքնաթիռները 2016 թվականից ի վեր առնվազն 92 անգամ վայրէջք են կատարել Օվդա օդանավակայանում: Silk Way-ը շատ քիչ ավիաընկերություններից մեկն է, որը վայրէջք է կատարում Օվդայում: Silk Way-ը նույնիսկ 2018-ին չեխական լրատվամիջոցների հետաքննական զեկույցի կենտրոնում էր հայտնվել, որում ասվում էր, որ Ադրբեջանին վաճառելու համար արգելված զենքերն այդ երկիր են առաքվել՝ Իսրայելի միջոցով շրջանաձև գործարքի շրջանակներում, չնայած զենքի էմբարգոյին:
Silk Way-ի ինքնաթիռներն «Օվդա»-ում վայրէջք են կատարել գրեթե 100 անգամ: Տվյալները ցույց են տալիս դեպի Բաքու թռիչքների աճը հատկապես 2016-ի կեսերին, 2020-ի և 2021-ի վերջերին։
Այն փաստը, որ երկու երկրներն էլ Իրանը տեսնում են որպես ուղղակի սպառնալիք, միայն ամրապնդեց հարաբերությունները: Ադրբեջանը հռչակեց իր անկախությունը 1991 թվականի հոկտեմբերին, իսկ Իսրայելը, որն առաջին երկրներից մեկն էր, որը ճանաչեց նոր ազգը, 1993 թվականին Բաքվում դեսպանություն բացեց:
Ադրբեջանի տնտեսությունը հիմնված է առաջին հերթին նավթի և գազի վրա, և իր ռազմավարական դաշինքի շրջանակներում այն դարձել Է Իսրայելի նավթի խոշորագույն մատակարարը։ Ըստ գնահատականների ՝ Իսրայելի կողմից ներկրվող նավթի մոտ կեսը ստացվում է Ադրբեջանից։
Անկախության առաջին տարիներին և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանն ապավինում էին խորհրդային զինանոցին, սակայն, Ստոկհոլմի Խաղաղության միջազգային ինստիտուտի տվյալներով, 2016 թվականից իրավիճակը փոխվել է, և այժմ Իսրայելը պատասխանատու է Ադրբեջանի սպառազինությունների գրեթե 70 տոկոսի համար:
Ադրբեջանից բազմաթիվ պաշտոնական զեկույցներ, հայտարարություններ և տեսանյութեր ցույց են տալիս, որ Իսրայելն այդ երկիր է արտահանել սպառազինությունների շատ լայն տեսականի` սկսած «Տավոր» հրացաններից մինչև ամենաբարդ համակարգեր, ինչպիսիք են ռադարները, հակաօդային պաշտպանությունը, հակատանկային հրթիռները, բալիստիկ հրթիռները, նավերը, անօդաչուների լայն տեսականի՝ ինչպես հետախուզական, այնպես էլ հարձակման նպատակներով: Իսրայելական ընկերությունները նաև մատակարարել են առաջադեմ լրտեսական տեխնոլոգիաներ:
«Իսրայելական զենքը կարևոր դեր խաղաց, երբ Հայաստանի դեմ մարտերը վերսկսվեցին երկու երկրների միջև 2016 թվականի Ապրիլյան քառօրյա պատերազմում ու հատկապես 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի Երկրորդ պատերազմի ժամանակ, ինչպես նաև 2022 թվականի մարտերում։ Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից բարձր տեխնոլոգիաների և գերճշգրիտ սպառազինությունների, այդ թվում՝ Իսրայելում արտադրվածների, մասնավորապես, անօդաչու թռչող սարքերի օգտագործումը կարևոր դեր է խաղացել ռազմական հաջողության հասնելու գործում։ Վստահ եմ, որ մեր երկկողմ կապերն էլ ավելի կամրապնդվեն և կխորանան տարբեր ոլորտներում Հայրենական պատերազմից հետո»,- 2021 թվականի ապրիլին «Իսրայել Հայոմ» թերթի հետ հարցազրույցում ասել է Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը։
2016 թվականին վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի Բաքու կատարած այցի ժամանակ Ալիևը բացահայտեց, որ երկու երկրների միջև արդեն կնքվել են պայմանագրեր մոտ 5 միլիարդ դոլարի «պաշտպանական տեխնիկա» գնելու համար։
Իսրայելը և Ադրբեջանը 2011 թվականին իրենց հարաբերությունները հասցրին ավելի բարձր մակարդակի՝ 1,6 միլիարդ դոլար արժողությամբ հսկայական գործարքով, որը ներառում էր «Բարակ» հրթիռների մարտկոց՝ ինքնաթիռներ և հրթիռներ որսալու համար, ինչպես նաև Searcher և Heron անօդաչու թռչող սարքեր Իսրայելի օդատիեզերական արդյունաբերությունից: Հաղորդվել է, որ 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի Երկրորդ պատերազմի ավարտին մոտ «Բարակ» մարտկոցը խոցել է Հայաստանի կողմից արձակված «Իսկանդեր» բալիստիկ հրթիռը։
2017 թվականին Ադրբեջանը Elbit Systems-ից ձեռք է բերել առաջադեմ Hermes 900 անօդաչու թռչող սարքեր, իսկ IAI-ից՝ LORA բալիստիկ հրթիռներ՝ 430 կիլոմետր հեռահարությամբ: 2018 թվականին Ալիևը բացել է ռազմաբազա, որտեղ տեղակայված են LORA հրթիռները՝ Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանից մոտ 430 կմ հեռավորության վրա։ 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ առնվազն մեկ LORA հրթիռ է արձակվել, և, ըստ տեղեկությունների՝ այն հարվածել է կամրջին, որով Հայաստանը զենք և տեխնիկա էր մատակարարում Լեռնային Ղարաբաղում գտնվող իր ուժերին։ Ավելի առաջադեմ Spike հրթիռներն ուղարկվել են 2019 և 2020 թվականներին: «Իսրայելական զինատեսակների համակարգերի հետ մեկտեղ, Թուրքիան, մատակարարել է իր Bayraktar TB2 անօդաչու սարքերը, որոնք մեծ դեր են խաղացել հայկական թիրախները խոցելու գործում»,- գրում է պարբերականը:
2022 թվականի հոկտեմբերին Իսրայելի պաշտպանության նախարար Բենի Գանցն այցելել է Ադրբեջան և հանդիպել Ալիևի հետ։ Պաշտոնական հայտարարության մեջ Գանցն ասել է, որ իր այցը վերաբերում էր անվտանգության և քաղաքականության հարցերին, ինչպես նաև երկու երկրի միջև համագործակցության խորացմանը: Այն ժամանակ չհրապարակվեց, որ Գանցի այցից մեկ ամիս առաջ Իսրայելի պաշտպանական արտահանման վարչության (SIBAT) ղեկավար Յաիր Կուլասը մասնավոր այց էր կատարել Ադրբեջան և հանդիպել հանրապետության պաշտպանական արդյունաբերության համար պատասխանատու նախարարի հետ։
Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել էր, որ իրենք քննարկել են Իսրայելի պաշտպանական արդյունաբերության հետ համագործակցության ընդլայնումը։ Որոշ ժամանակ անց Ադրբեջանը պաշտոնապես հայտարարեց, որ շուտով առաջին անգամ դեսպանատուն կբացի Իսրայելում՝ այն անվանելով «պատմական քայլ»:
«Այս այցից հետո Ադրբեջանի և նրա հարևան Իրանի միջև լարվածությունը սրվեց։ Հիմնվելով Լեռնային Ղարաբաղից ստացված վկայությունների վրա՝ Ադրբեջանի հարաբերությունները Հայաստանի հետ կրկին հասել են եռման կետի, և, հնարավոր է, հասունանում է ևս մեկ դաժան հակամարտություն»,- եզրակացնում է Haaretz-ը։
Միևնույն ժամանակ ևս յոթ ադրբեջանական ինքնաթիռ վայրէջք է կատարել «Օվդա» ավիաբազայում։ Երկու ժամ մնալուց և բեռնվելուց հետո ինքնաթիռները վերադարձել են Բաքու, եզրափակում է պարբերականը։
