Վարչապետ Փաշինյանի նյույորքյան ելույթի առանցքում Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ Ադրբեջանի վերջին ագրեսիան ու դրա հետևանքներն էին: ՄԱԿ-ի ամբիոնից Նիկոլ Փաշինյանը հիշեցրեց՝ սեպտեմբերի 13-ին ծանր հրետանու, համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերի և մարտական անօդաչու թռչող սարքերի կիրառմամբ Ադրբեջանը չարդարացված ռազմական ագրեսիա սկսեց Հայաստանի դեմ:
Նիկոլ Փաշինյան (ՀՀ վարչապետ) - Ադրբեջանական զինուժը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի խորքում գնդակոծել է 36 բնակելի տարածքներ և համայնքներ, այդ թվում՝ Գորիսը, Ջերմուկը, Վարդենիսը, Կապանը, Գեղամասարը։ Սա սահմանային բախում չէր. դա ուղղակի, անհերքելի հարձակում էր Հայաստանի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության վրա, որը դատապարտվեց և որին անդրադարձ կատարվեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի վերջին նիստերի ընթացքում և դրանից դուրս։
Վարչապետը ՄԱԿ-ի անդամ երկրների ուշադրությունը հրավիրեց փաստի վրա՝ միտումնավոր թիրախավորվել են խաղաղ բնակչությունը, կենսական նշանակության քաղաքացիական ենթակառուցվածքները, այդ թվում՝ Հայաստանի հիմնական զբոսաշրջային վայրերից մեկը՝ Ջերմուկը:
Նիկոլ Փաշինյան - Այս քաղաքի բոլոր բնակիչները տեղահանված են։ Հայաստանի Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերից ժամանակավոր տեղահանվածների ընդհանուր թիվը կազմում է ավելի քան 7600 մարդ, հիմնականում կանայք և տարեցներ, որոնցից 1437 երեխա և 99 հաշմանդամություն ունեցող անձ։ Շուրջ 192 տուն, 3 հյուրանոց, 2 դպրոց, 1 բուժհաստատություն մասնակի կամ ամբողջությամբ ավերված են։ Վնասվել են 7 էլեկտրական ենթակառուցվածք, 5 ջրային ենթակառուցվածք, 3 գազատար խողովակ, 1 կամուրջ։ Գնդակոծվել է 2 շտապօգնության և 4 մասնավոր ավտոմեքենա։ Թիրախավորվել և գնդակոծության է ենթարկվել Կեչուտի ջրամբարը։ Հարձակման թիրախ են դարձել նաև լրագրողներն ու շտապօգնության մեքենաներ։
ԱԴՐԲԵՋԱՆՆ ԱՄԵՆ ՕՐ ԽԱԽՏՈՒՄ Է ՀՐԱԴԱԴԱՐԸ. ՓԱՇԻՆՅԱՆ
Ագրեսիայի հետևանքով զոհերի և անհետ կորածների թիվն այս պահին գերազանցում է 207-ը, զոհերից 3-ը և անհետ կորածներից 2-ը խաղաղ բնակիչ են։ Վիրավորվել են 293 զինծառայող և խաղաղ 8 բնակիչ, առնվազն 20 զինծառայող գերեվարվել է։ Վարչապետը շեշտեց՝ ապացույցներ կան գերեվարված կամ արդեն մահացած զինծառայողների խոշտանգումների վերաբերյալ ու պնդեց՝ անասելի վայրագությունները հակահայկական ատելություն և թշնամանք սերմանելու տասնամյակներ տևած քաղաքականության ուղղակի հետևանքն են:
Նիկոլ Փաշինյան - Այս հարձակմանը զուգահեռ պաշտոնական խոսույթը և տեղեկատվության այլ աղբյուրները հուշում են, որ Ադրբեջանը մտադիր է օկուպացնել Հայաստանի այլ տարածքներ, ինչը պետք է կանխել: Ուզում եմ շեշտել, որ Ադրբեջանի կողմից նոր ագրեսիայի ռիսկը մնում է շատ բարձր՝ հատկապես հաշվի առնելով, որ Ադրբեջանն ամեն օր խախտում է հրադադարը, և զոհերի ու վիրավորների թիվը կարող է փոփոխվել ցանկացած պահի։ Հետագա էսկալացիայի մեկ այլ պատճառ կարող է հանդիսանալ այս իրավիճակին տարածաշրջանային անվտանգային կազմակերպությունների ոչ պատշաճ արձագանքը, ինչը լրջագույն հարցեր առաջացրեց հայ հասարակության շրջանում։
ՓԱՇԻՆՅԱՆՆ ԱՆԴՐԱԴԱՐՁԵԼ Է ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԱԳՐԵՍԻՎ ՀՌԵՏՈՐԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆԸ
Չնայած այդ ամենին, Ադրբեջանը փորձում է ներկայանալ Հայաստանի հետ խաղաղության ձգտող երկիր։ Նման տպավորություն ստեղծելու համար Ադրբեջանն օգտագործում է Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի, սահմանների սահմանազատման, տարածաշրջանային հաղորդակցության բացման թեմաները։ Հայաստանի վարչապետը նշում է պատճառը, ինչու այդ ուղղություններով շոշափելի առաջընթաց չկա:
Նիկոլ Փաշինյան - Պատճառը շատ պարզ է։ Ադրբեջանն այդ բոլոր թեմաներն օգտագործում է Հայաստանի նկատմամբ տարածքային պահանջների համար։ Օրինակ՝ խաղաղության պայմանագրի կարևորագույն կետերից մեկը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային ամբողջականության երկկողմ ճանաչումն է։ Մենք արդեն հայտարարել ենք, որ պատրաստ ենք դա անել, բայց Ադրբեջանը մինչ այժմ դա չի արել։ Հակառակը, Ադրբեջանը հրապարակավ բարձրաձայնում է, որ Հայաստանի ողջ հարավն ու արևելքը, նույնիսկ մայրաքաղաք Երևանն ադրբեջանական հող է։
Եթե Ադրբեջանը հրաժարվի նման հռետորաբանությունից ու ճանաչի Հայաստանի 29800 քառակուսի կիլոմետր տարածքի ամբողջականությունը, Նիկոլ Փաշինյանի կարծիքով՝ հնարավոր կլինի խաղաղության պայմանագիր կնքել: Վարչապետը շեշտում է՝ 2021-ի մայիսին ադրբեջանական ներխուժումից հետո ստեղծվեց սահմանազատման և սահմանների անվտանգության երկկողմ հանձնաժողով, սակայն անգամ դրա աշխատանքի մեկնարկից հետո Ադրբեջանը նախաձեռնեց նոր ագրեսիա:
Իսկ միջազգային գործընկերներից ոմանք, ըստ վարչապետի, լռում են։ Նման մեկ այլ թեմա էլ տարածաշրջանային տրանսպորտային հաղորդակցության կապերի բացումն է։
Նիկոլ Փաշինյան - Հայաստանը պատրաստ է մեր ազգային օրենսդրության շրջանակներում իր ճանապարհները բացել Ադրբեջանի համար։ Ավելին, օրերս հրապարակվեց կառավարության որոշման նախագիծը, որը ենթադրում է երեք անցակետ բացել Ադրբեջանի հետ սահմանին 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ հոդվածի իրականացման համար։ Ըստ այդ նախագծի՝ Ադրբեջանի քաղաքացիները և բեռնափոխադրողներն իրավունք կունենան օգտվելու Հայաստանի գործող ճանապարհներից՝ Ադրբեջանից Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն երթևեկելու համար։ Հայաստանի իշխանությունն ուներ քաղաքական կամք՝ միակողմանի ընդունելու այդ որոշումը։ Բայց ադրբեջանցի պաշտոնյաները մեզ ասում են, որ իրենք այդ երթուղիների կարիքը չունեն։ Ի՞նչ են նրանք ուզում։ Նրանք ցանկանում են, որպեսզի նոր երթուղի կառուցվի։ Հայաստանը պատրաստ է կառուցել այնպիսի երթուղի, որը կգործի Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համաձայն և ինքնիշխան վերահսկողության ներքո։
Նիկոլ Փաշինյանը միջազգային գործընկերներին տեղեկացրեց՝ Բաքուն ակնարկում է, որ Հայաստանը պետք է արտատարածքային միջանցք տրամադրի: Ադրբեջանի նպատակն է ստեղծել նոր ճգնաժամ՝ որպես Հայաստանի դեմ նոր ագրեսիայի և նոր տարածքային պահանջի պատրվակ։ Վարչապետը հիշեցնում է՝ նոյեմբերի 9-ի պայմանավորվածությամբ ոչ միայն Հայաստանն է պարտավոր Ադրբեջանին ճանապարհ տալ, այլև՝ Ադրբեջանը՝ Հայաստանին, իսկ «միջանցք» եզրույթը նույն հայտարարության մեջ միայն մեկն է և դա Լաչինն է:
ԼՂ ՀԱՅԵՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԻՔՆ ՈՒՆԵՆ. ՎԱՐՉԱՊԵՏ
Վարչապետի ելույթի հաջորդ մասը Արցախի մասին էր: Լեռնային Ղարաբաղի հայերը միջազգային հանրության աջակցության կարիքն ունեն։
Նիկոլ Փաշինյան - Մենք կարծում ենք, որ ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակը և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի անկախ փաստահավաք առաքելությունը պետք է մուտք ունենան Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտի։ Ցավոք, Ադրբեջանը երկու առաքելություններն էլ արգելափակում է արհեստական, քաղաքական նախապայմաններ դնելով՝ ըստ էության արգելափակելով անկախ փաստահավաք առաքելության մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ։
ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԵՐ ՆՊԱՏԱԿՆ Է. ՀՀ ՎԱՐՉԱՊԵՏ
Ադրբեջանը կասեցրել է հայ ռազմագերիների հայրենադարձության գործընթացը՝ նրանց ենթարկելով արհեստական դատավարությունների՝ միջազգային մարդասիրական իրավունքի, իր սեփական պարտավորվածությունների կոպիտ խախտումով և միջազգային հանրության կոչերին հակառակ։
Նիկոլ Փաշինյան - Տարածաշրջանային կայուն խաղաղությունը մեր նպատակն է։ Անցյալ տարի ժողովրդավարական արտահերթ ընտրությունների միջոցով մեր ժողովուրդը վճռականորեն աջակցեց կառավարության խաղաղության օրակարգին և վերահաստատեց Հայաստանի հանձնառությունը՝ գնալու ժողովրդավարական ճանապարհով։ Շատ կարևոր է փաստել, որ ադրբեջանական հարձակումների թիրախը ոչ միայն Հայաստանի անկախությունն է, ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, այլ նաև Հայաստանի ժողովրդավարությունը։
Վարչապետը ՄԱԿ-ի ամբիոնից հայտարարեց՝ Հայաստանը վճռական է բոլոր միջոցներով պաշտպանելու իր ժողովրդավարությունը, անկախությունը, ինքնիշխանությունը և տարածքային ամբողջականությունը։ Դիվանագիտական լուծումները Երևանի համար բացարձակ առաջնահերթություն են, և միջազգային հանրության լիարժեք ներգրավվածությունն ու աջակցությունը չափազանց կարևոր են։ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ միջազգային դիտորդական առաքելությունը Հայաստան-Ադրբեջան սահմանամերձ տարածքներում կարևոր գործոն կլինի տարածաշրջանային կայունության համար։ Անհերքելի է, որ ադրբեջանական զինուժը պետք է դուրս բերվի Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքից։
